(...) Despite the fact that she was alone now, she continued the habit of alternating chopstick ends when eating, a habit she had learned during the evacuation time. She used the individual end for handling food from each individual bowl and the community end for everything else on the table.

Loc had adopted the same habit at every meal. Even when at his friends' houses for party, he observed that habit. At first, almost all his friends and their relatives were surprised, because they were not among those families who had once lived in refugee communities in Quang Nam or Quang Ngai. He then gave them thorough explanations on the subject; and everything had been fine since, especially when they heard him speaking with a genuine Quang Nam accent.  

Trang seldom had a chance to eat with others. Sometimes she would share a meal with some old friends from the evacuation time and from Quang Nam like Anh and her family. While Anh and her family didn't use chopsticks in this manner, they knew that it was common among those who had once lived in evacuation zones and accepted it as a lovely, dignified, and respectful custom with great cultural value. It manifests a discrete communication with others and respect for the privacy and well-being of those who share one's table.  It also signifies that each individual's innermost being, the awareness of the inherent solitude in each individual's destiny, of past trials and tribulations and the mysterious realm of itineraries for the future cannot be shared with others.

There were always two spaces in the refugees' perceptive world: an introspective and an extrospective. The habit of alternating chopstick ends reflects the way refugees perceived the world. The community end signified their perception of the world outside. Every day, they would look through small opening of leaf door of their huts, barely opened at a ninety degree angle. It was the space for suspicion and hostility, hope, communication and dreams. The individual end represented their introspective space, a combination of the spiritual and physical world the refugees carried long during their nine-year journey from place to place. It included personal reminiscences, suffering and losses. That space was a lonely world. Alternating the end of the chopsticks represented how refugees experienced the universe as one of tension, tautness, and antagonism without relief.

Basically, the two chopsticks and their two ends might stand for the dichotomies of existence: spiritual and psychological; metaphysical and physical; abstract and concrete; success and failure; good and bad; right and wrong; individual and society; truth and deception, etc. Opposition and challenge create social progress, just as revolt and dissent serve as the foundation of freedom. Mistakes are the rule of politics, not the exception, just like skepticism is the rule of every religious, philosophical, and political conviction. The individual sometimes emerges as a means for society to move forward sometimes as the end result of its progress. Whether Trang knew it or not, alternating the ends of the chopsticks was symbolic of the fate of all mankind, including that of her husband and her son.

(...)

(...) Khi còn Sỹ và Lộc cũng như bây giờ khi sống một mình và ăn uống một mình, nàng vẫn giữ thói quen ăn đũa hai đầu, một đầu để gắp thức ăn trong các đĩa phục vụ chung cho mọi người, hay còn gọi là đầu cộng đồng, đầu kia dùng để ăn riêng, tức là đầu cá nhân.  Cũng như Trang, Lộc rất thành thạo và tôn trọng lối ăn uống nầy.  Khi được mời đến nhà bạn bè để ăn hay tiệc tùng, Lộc vẫn giữ tập quán đó.  Lúc đầu, hầu hết bạn bè và gia đình của họ rất ngạc nhiên, nhất là những gia đình trước đây không sống trong cộng đồng du cư ở Quảng Nam hay Quảng Ngải.  Lộc thành thực giải thích với họ do đó họ không còn thắc mắc nữa nhất là khi họ nghe Lộc nói tiếng Quảng Nam thực sự. Cả Trang cũng vậy, nhưng Trang thì ít có dịp ngồi ăn chung với những người xa lạ, ngoại trừ một số bạn bè thời sơ tán hay gốc ở Quảng Nam như Ánh và gia đình của Ánh. Cả gia đình của Ánh và chính Ánh không biết ăn đũa hai đầu, nhưng họ không xa lạ mấy với lối ăn uống nầy của những người từng sống trong vùng sơ tán. Mặc dù họ không ăn đũa hai đầu nhưng họ rất khâm phục tập quán đáng yêu, cao quí, khả kính và có một giá trị độc sáng về mặt văn hóa đó. Nó biểu hiện sự cộng thông kín đáo với tha nhân, biết tôn trọng an sinh và riêng tư của những người ngồi chung bàn, chia xẻ những quan tâm và quyền lợi trong một trật tự xã hội bất thành văn. Nó cũng cho thấy một đường ranh trong chiều hiện hữu của từng cá nhân, ý thức sự cô đơn trong thân phận từng người vốn không bao giờ có thể san sẻ với nhau, cảm nhận được vùng bí ẩn với những hướng trình và lẽ sống khác biệt nhau về ngày mai đang đi tới, cảm nhận được những đau khổ tiềm ẩn trong dĩ vãng của từng người.  

Trong tâm thức của những người du cư luôn luôn có hai không gian: một không gian hướng ngoại và một không gian hướng nội. Không gian hướng ngoại là vùng không gian mà họ nhìn thấy mỗi ngày trong thời du cư khi cánh cửa lá được chống lên và mở ra không đến chín mươi độ.  Đó là không gian của ngờ vực và thù nghịch nhưng đồng thời cũng là không gian của hy vọng, cộng thông, và mơ ước. Trên một phương diện nào đó, đầu đũa cộng đồng tượng trưng cho phần thế giới đó.  Còn đầu đũa cá nhân chính là không gian hướng nội. Đó là tổng hợp của không gian tâm linh và vật lý được lưu giữ dọc theo hành trình của người du cư, không gian của hoài niệm, đau thương và mất mát. Không gian đó là một vũ trụ đơn độc của những lữ hành đơn độc đến từ chiếc bè du mục của chín năm lưu đày. Dù bên trong hay bên ngoài, thế giới mà họ đã, đang và sẽ trải nghiệm vẫn thường xuyên hiện lên như một căng thẳng, dằn vặt, và mâu thuẫn không thể giải quyết và không thể thỏa hiệp được.  

Trên căn bản, hai chiếc đũa và hai đầu đũa tượng trưng cho hai thái cực theo nghĩa vật lý và tâm lý, siêu hình và hữu hình, cụ thể và tượng, đau khổ và hạnh phúc, thiện và ác, tốt và xấu, đúng và sai, cá nhân và xã hội, chân lý và lừa đảo.... Trong phần chung cũng như trong phần riêng, hai thái cực kia không thể tách rời nhau được. Đối kháng và thách thức là nguyên tắc của hợp quần xã hội cũng như nổi loạn và bất đồng là nguyên tắc của tự do. Sai lầm là qui luật của chính trị chứ không phải ngoại lệ cũng như hoài nghi là qui luật của mọi niềm tin tôn giáo, triết học, và chính trị. Cá nhân đôi khi là phương tiện của xã hội và đôi khi là cứu cánh. Trang không rõ đến ngày nào nàng sẽ quên đi thói quen ăn đũa hai đầu. Có thể nàng sẽ không bao giờ rời nó, vì đó là một phần thân phận của nàng, của chồng nàng, và của con nàng.

(...)